به گزارش خبرنگار فرهنگ وهنر شاخص از دوران باستان در تقویم ایران چهاردهم تیرماه به عنوان روز قلم نام گذاری شده است اما ثبت انجمن قلم ایران در سال ۱۳۸۱ توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت گرفت.

روز تیرگان یا سیزدهم تیرماه یکی از باشکوه۲ترین مراسم‌ها در ایران باستان بوده است و جشن‌های خاصی همچون گرامیداشت قلم در این روز برگزار می‌شده است.

البته ارزش و کرامت قلم بسیار بالاتر از آن است که برای بزرگداشت آن و صاحبانش به اختصاص دادن روزی در تقویم بسنده کرد اما این روز بهانه مناسبی برای تجلیل از مقام قلم و اربابان قلم است.

قلم، زبان عقل، معرفت و احساس انسان‌ها و بیان کننده اندیشه و شخصیت صاحب آن است و کلام ونوشته، رابط نویسنده و خواننده و عامل همدلی است.

اگر درخت قلم در تعهد و تدین ریشه داشته باشد، ثمره آن میوه شیرین و ماندگاری خواهد شد.

گاهی اصحاب قلم به واسطه نوشته خود باعث تعالی ملت‌ها می‌شوند و گاه نسلی را در سراشیبی انحراف قرار می‌دهند.

خبرنگار فرهنگ و هنر شاخص به این بهانه به مصاحبه با مسعود آتشگران فعال فرهنگی و نویسنده استان قزوین پرداخته است:

از چه سالی نویسندگی را آغاز کردید؟

از سال ۱۳۸۵ نویسندگی در زمینه ادبیات مقاومت و پایداری را آغازکردم و به طور اجمالی به بررسی نقش رزمندگان استان قزوین در سطوح متفاوت جنگ از جمله ستاد پشتبانی، ارتش، سپاه و بسیح پرداختم. پژوهش‌های بسیاری در این زمینه داشتم که برخی آرشیو و تعدادی در قالب کتاب و مقاله به چاپ رسیده است.

تالیفات شما در چه زمینه‌هایی بوده است؟

اولین اثر من کتابی با نام “برگی از خطه کویر” است که در این کتاب به بررسی تشکلی با نام “جمعیت حافظ وحدت” پرداخته‌ام در واقع این تشکل در ابتدای پیروزی انقلاب تا اواخر سال ۱۳۶۹ و شکل‌گیری و استقرار بسیج و سپاه در استان قزوین حضور داشت و در برهه‌ای از تاریخ به عنوان نیروهای نامنظم شهید چمران فعالیت می‌کرد.

این کتاب از طریق مصاحبه با افراد و گردآوری اسناد تاریخی به رشته تحریر درآمد و کتاب “کوچ فاخته‌ها” اثری دیگری است که به تازگی منتشر شده که بنده بازنویسی خاطرات یکی از جانبازان جنگ تحمیلی را در این اثر برعهده داشتم.

به علت حضور من در جنگ و ارتباطم با رزمندگان حاضر در جنگ تحمیلی در سال ۱۳۸۹ به مدت یک سال به عنوان سرتیم محققان پروژه “مردان هور” در استان قزوین انتخاب شدم. این پروژه به تولید یک مستند سریال با محوریت نقش رزمندگان استان در جنگ تحمیلی می‌پرداخت.

آیا رشته تحصیلی شما مرتبط با نویسندگی بود؟

در دوره کارشناسی رشته حقوق را در دانشگاه گذراندم اما علاقه ام به نویسندگی باعث شد تا دوران کارشناسی ارشد را در رشته تاریخ دانشگاه تهران تحصیل کنم.

همچنین دوره دکتری را در پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به پایان رساندم و کتاب “جدال‌های مفهومی عدالت خواهی” ماحصل تحقیقاتم در زمینه تاریخ و تحول مفهومی بود که به عنوان تز دکتری در ماه گذشته منتشر شد.

و در حال حاضر در دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری مشغول فعالیت هستم.

علاقه شما به نویسندگی از چه دورانی آغاز شد؟

دردوران کودکی بسیار مطالعه می‌کردم. به نویسندگی علاقه داشتم وبا گذشت زمان این علاقه افزایش یافت تا زمانی که در دوره کارشناسی بورسیه رشته قضاوت را دریافت کردم اما رشته تاریخ را به علت علاقه‌ام به نویسندگی و پژوهش انتخاب کردم.

رزمندگان و یا جانبازانی که به نویسندگی و خاطره نگاری علاقه دارند می‌توانند برای ثبت تجارب خود در جنگ تحمیلی به حوزه هنری مراجعه کنند؟

با توجه به اینکه قریب به ۴۰ سال از آغاز جنگ تحمیلی می‌گذرد سعی ما همواره ثبت و نگهداری خاطرات و اظهارات شفاهی ایثارگران عزیز برای نسل‌های آینده است که این ثبت خاطرات به وسیله مصاحبه تکمیلی گاهی تبدیل به کتاب و یا کتاب‌های صوتی و دیجیتال می‌شود.

آیا از نظر شما سبک خاطره نگاری جذابیت اثر را برای خوانندگان کاهش نمی‌دهد؟

برخی از آثار در تاریخ شفاهی تنها جنبه تاریخ نگاری دارد و از این جهت که جنگ تحمیلی به عنوان یک رخداد اجتماعی مجددا برای آیندگان قابل تجربه نخواهد بود؛ پژوهشگران سعی در ثبت گزارشی صحیح، علمی و دقیقی از شاهدان این واقعه دارند.

وظیفه این پژوهشگران تنها ثبت اطلاعات جنگ برای آیندگان است و به دایره مخاطبان توجه ندارند. تاریخ پژوهان و مورخان برای اینکه نسل‌های آینده بدانند مردم چگونه در یک جنگ پرهزینه و نابرابر به مدت هشت سال مقاومت کرده تلاش می‌کنند.

حوزه هنری چه روشی را برای جذب مخاطبان در نظر دارد؟

در آثار حوزه هنری شما بیشتر شاهد تاریخ فرهنگی جنگ هستید و لزوما به بیان واقعیت و جزئیات جنگ و عملیات‌ها در آثار پرداخته نمی‌شود.

در دفاع مقدس نیروهایی به صورت مستقیم و غیر‌مستقیم در جنگ درگیر بودند و تعاملات اجتماعی و روابط انسانی از شرایط حاکم در جامعه تاثیر می‌گرفت بنابراین نویسنده  خط اصلی و بنیان قصه را از این خاطرات دریافت کرده و با توجه به توانایی خود آن را پر و بال می‌دهد.

این سازمان به دنبال جذب مخاطب قصه پسند و علاقه مند به رمان است و به تولید آثاری با موضوع جنگ تحمیلی و فرهنگ نشات گرفته از دفاع‌مقدس به گونه‌ای داستان‌وار می‌پردازد زیرا اساسا تاریخ مجموعه‌ای از تحولات فرهنگی حادث شده درآن است.

کتاب‌های  دفاع مقدس برای اینکه مورد توجه قرار گیرند باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟

علی رغم اینکه برخی سعی در مرتبط کردن جنگ با چند نهاد خاص دارند معتقدم جنگ متعلق به مردم و بیانگر رشادت‌ها و فداکاری‌های آن‌ها است.

آنچه برای مردم جذابیت دارد عواطف و احساسات و درام قصه است نه جزئیات وعملیات‌های جنگ؛ باید روایت داستان به گونه‌ای باشد که مردم با آن همزاد‌پنداری کنند.

برخی سعی در مطرح کردن همان گفتمان دوران جنگ و گاهی نگاه صرف معنوی بدون توجه به ابعاد متفاوت و کم‌ و کاستی‌های وجود یک انسان دارند و متاسفانه این ادبیات به علت گذر زمان دیگرخریداری ندارد.

چرا گاهی جوانان نمی توانند با شخصیت شهدا در داستان‌ها همزاد‌پنداری کنند؟

برخی از رویکردها رزمندگان را مافوق انسان نشان می‌دهند در صورتی‌ که این افراد به سبب مجاهدت در عالی‌ترین درجه انسانیت قرار گفتند؛ آن‌ها هم مانند سایر انسان‌ها دارای غریزه و نیازهای مادی بودند و به مرحله‌ای رسیدند که از آن‌ها عبور کنند.

اگر حوزه دفاع مقدس علی رغم کامیابی‌های بسیار در برخی موارد با ناکامی‌ مواجه بوده است تحت تاثیر مسایل سیاسی قرار گرفته و متاسفانه مفاهیم دوران دفاع مقدس به درستی به نسل‌های بعد منتقل نشده است.

به چه علت فرهنگ جنگ در میان جوانان به فراموشی سپرده شده است؟

زمانی که جنگ به پایان رسید دولت وقت وعده ایجاد رفاه را به مردم جنگ‌زده داد اما عملا قشر خاصی این رفاه را به دست آوردند و فرهنگ نادرستی در کشور شکل گرفت.

به مدت ۲۰ سال فرهنگ دفاع مقدس که می توانست برای جامعه منبع الهام و درس باشد به فراموشی سپرده شد و نهادهایی که باید به صورت علمی و آکادمیک فرهنگ موجود در جبهه را به جامعه منتقل می‌کردند دچار یک غفلت تاریخی شده و در سال ۸۷ سرانجام پژوهشکده دفاع مقدس آغاز به کار کرد.

نبود نگاه درست به حوزه دفاع مقدس باعث شعارزدگی و عدم انتقال حقیقت به نسل جوان شد و متاسفانه نسل جوان آن‌طور که باید از این حوزه استقبال نمی‌‌کند اما باور دارم چاپ آثار خوب می‌تواند تحولی در این زمینه ایجاد کند.

به تازگی کتابی مطالعه کردید که تا حد زیادی مورد توجه شما قرار گیرد؟

خاطرات خانم منیژه لشگری همسر امیر پرافتخار استان شهید لشگری را به تازگی مطالعه کردم و باتوجه به اینکه به واسطه شغلم با  آثار متفاوتی مواجه هستم این کتاب به شدت مرا تحت تاثیر قرار داد.

نثر شیوای نویسنده، نداشتن نگاه تعصبی به نوشته و بیان جزئیات بدون هرگونه داوری از نکات مثبت اثر به شمار می‌رود.

 آثار دفاع مقدس چگونه می توانند مورد اقبال عمومی قرار گیرند؟

کتاب نویسی مانند فیلم سازی است و همانطور که کارگردان با هوشیاری و خلاقیت، نیازهای جامعه را برای ساخت فیلم شناسایی ‌می‌کند نویسندگان حوزه ادبیات و مطالعات پایداری هم نقش کارگردان اثر را ایفا کرده و با نگاه جامع به شرایط و نیازسنجی جامعه داستانی را نگارش می‌کنند که مخاطبان بسیاری را جذب کند.

باید اقتضاعات زمانه را در نظر بگیریم تا برای انسان‌های زمان خود بنویسیم و آن‌ها سیراب شوند درغیر این کتاب‌های تولیدشده علی‌رغم هزینه‌های بالا باید در گوشه کتابخانه‌ خاک بخورند.

چه عواملی در کیفیت خاطره نویسی و نگارش تاریخ شفاهی موثر هستند؟

در سایر کشورها اساتید تاریخ شفاهی چارچوبی را برای تاریخ نگاری مشخص می‌کنند و گردآورندگان آثار در این چارچوب فعالیت دارند اما متاسفانه در ایران دانشگاهیان و گردآورندگان آثار مقاومت و پایداری ارتباطی با یکدیگر ندارند.

در این حوزه اغلب نویسندگان بدون تحصیلات آکادمیک و به صورت تجربی شروع به مصاحبه و تاریخ نگاری شفاهی کرده‌اند در صورتی‌ که اساتید دانشگاه می‌توانند از طریق آموزش علمی به این افراد سطح آثار را تا حد مطلوبی افزایش دهند.

البته ما همواره سعی در برقراری پیوند بین این دو قشر جامعه به منظور کاهش ضعف‌ها و افزایش کیفیت آثار دفاع مقدس هستیم .

وضعیت تولید و نشر کتاب در استان قزوین چگونه است؟

وضعیت حوزه نشر در کشور مناسب نیست و متاسفانه سرانه مطالعه پایین است که باید در این حوزه آسیب شناسی صورت گیرد.

در حال حاضر فعالان حوزه نویسندگی در داخل کشور به دلیل نبود حمایت‌ها با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند.

در استان هیچ گروهی موسوم به کانون نویسندگان وجود ندارد و گاها افراد از ورود به این حوزه پشیمان می‌شوند زیرا منافع اقتصادی برای آن‌ها ندارد.

آیا مسوولین استان از حوزه نشر آثار دفاع مقدس حمایت می‌کنند؟

اولین کتابم که در سال ۹۰ توسط انتشارات “سوره مهر” در استان منتشر شد. متاسفانه به دلیل بی‌مهری و عدم حمایت مسئولین مغفول ماند و شناخته نشد درصورتی‌که اگر حمایت لازم انجام می‌گرفت در تشویق و جذب فعالان در این حوزه تاثیر بسزایی داشت.

نه تنها مورد حمایت قرار نگرفته ایم بلکه با برخی کارکنی‌ها از انجام برنامه‌های مورد نظر منع شده‌ایم.

افراد علاقه‌مند به نویسندگی چگونه می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند؟

کارگاه‌ها و نشست های بسیاری با حضور اساتید کشوری در حوزه هنری قزوین برگزار می‌شود؛ در صورتی که افراد همت داشته باشند شرایط لازم به منظور ورود در حوزه نویسندگی در این مکان مهیا است.

باتوجه به اینکه سرانه کتابخوانی در کشور پایین است چه پیشنهادی برای حل این مسئله دارید؟

گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی یکی عوامل مهم در کاهش سرانه مطالعه در کشور است و در سال‌های اخیر شاهد کاهش خرید کتاب هستیم.

بالابردن سرانه کتابخوانی در کشور نیاز به یک عزم ملی، کمک دولت و مطالبه‌گری مردم دارد.

نباید تنها پیشرفت در زمینه علمی و صنعتی مورد توجه قرار گیرد بلکه کشور باید از لحاظ فرهنگی هم پیشرفت کند و فرهنگ استفاده از بسیاری از ابزار‌های دیجیتال را به مردم آموزش داد.

جوامع صنعتی در عین حال که خود تولیدکننده بسیاری از فناوری‌های روز هستند به لحاظ فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در سطح بالایی قرار دارند.

قیمت بالای برخی از کتاب‌ها می‌تواند دلیل موجهی برای کاهش کتابخوانی در کشور باشد؟

نمی‌توان به این امر بی‌توجه بود بنابراین وزارت ارشاد باید برای خرید کاغذ یارانه قرار دهد تا قیمت کتاب کاهش یابد اما این تنها بخشی از موضوع است و تا زمانی که به علت سبک زندگی نامناسب کتابخوانی به عنوان یک ارزش برای مردم مطرح نباشد، مشکل پایین بودن سرانه مطالعه در کشور وجود خواهد داشت.

کتاب تجربه زیستی انسان‌ها است که به سهولت در اختیار ما قرار می‌گیرد و با استفاده از آن می‌توانیم آینده بهتری را برای خود رقم بزنیم بنابراین باید  یک برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت برای ارتقاء فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در جامعه ایجاد شود.

در پایان آیا برای اهل قلم و نویسندگان سخنی دارید؟

با وجود اینکه شرایط برای نویسندگان سخت و نامناسب می‌شود به آن‌ها توصیه ‌می‌کنم هیچگاه ناامید نشوند و با ارده به مسیر خود ادهمه دهند.

انتهای پیام/۱۰۰۷